Alzheimer hastalığı, zamanla hafıza, düşünme, öğrenme ve organize etme yeteneklerinde bir düşüşe neden olur. Demansın en yaygın nedenidir ve genellikle 65 yaşın üzerindeki kişileri etkiler. Alzheimer'ın kesin bir tedavisi bulunmamaktadır, ancak belirli ilaçlar ve terapiler, geçici olarak semptomların kontrol altına alınmasına yardımcı olabilir. Hastalığın erken dönemlerinde, günlük aktiviteleri yapmakta zorluk çekmeye başlarlar ve yavaş yavaş hafızalarını kaybederler.
Alzheimer hastalığı, hafızada, düşünmede, öğrenmede ve organize etme becerilerinde giderek artan bir geriye gidişe neden olan bir beyin rahatsızlığıdır. Zamanla, kişinin günlük temel aktivitelerini gerçekleştirme yeteneğini de olumsuz etkiler. Alzheimer hastalığı, demansın en yaygın nedenidir.
Alzheimer'ın belirtileri zaman içinde kötüleşir. Araştırmacılar, hastalık sürecinin ilk semptomlar ortaya çıkmadan 10 yıl veya daha fazla süre öncesinde başlayabileceğine inanmaktadır. Alzheimer hastalığının görülme sıklığı, özellikle 65 yaşından sonra artmaktadır.
Alzheimer ile demans arasındaki temel fark şudur: Demans, hafıza kaybı, düşünme becerisinin azalması, davranış değişiklikleri gibi birçok bilişsel yeteneğin bozulması durumunu tanımlar. Alzheimer ise demansa yol açan spesifik bir hastalıktır.
Alzheimer, beynin hafıza, düşünme, öğrenme ve organize etme ile ilgili bölgelerindeki hücrelere zarar vererek bilişsel yeteneklerin giderek bozulmasına neden olur. Demansın görülme sıklığının en yaygın sebebidir ve özellikle 65 yaş üstü bireylerde daha sık görülür. Ancak her demans vakası Alzheimer'dan kaynaklanmaz, vasküler demans, Lewy cisimleri demansı, frontal temporal demans gibi diğer nedenler de vardır.
Sonuç olarak, Alzheimer kendisi bir tür demans hastalığıdır ve demansa yol açar, ancak demansın tek nedeni değildir. Alzheimer hastalığı olan bireyler demans belirtileri gösterirken, demansın kendisi daha geniş bir kavramdır ve birçok nedene bağlı olabilir.
Alzheimer hastalığı, özellikle 65 yaş üstü bireyleri etkiler ve yaş ilerledikçe hastalığın görülme sıklığı artar. Bununla birlikte, bazı vakalarda hastalık 65 yaşından önce, genellikle 40'lı ya da 50'li yaşlarda ortaya çıkabilir.
Bu durum "erken başlangıçlı Alzheimer hastalığı" olarak bilinir ve tüm Alzheimer vakalarının yaklaşık %10'undan daha azını oluşturur, dolayısıyla nadir görülen bir durumdur.
Alzheimer hastalığı oldukça yaygındır. Dünya genelinde yaklaşık 24 milyon insanı etkiler. 65 yaşın üzerindeki her 10 kişiden biri ve 85 yaşın üzerindeki kişilerin neredeyse üçte biri bu hastalığa sahiptir.
Alzheimer hastalığı kuruluşları ve sağlık hizmeti sağlayıcıları, Alzheimer'ın evrelerini semptomlarına göre çeşitli terimlerle tanımlar.
Kullanılan terimler farklılık gösterse de, tüm evreler aynı şekilde ilerler, Alzheimer hastalığının semptomları zamanla giderek kötüleşir.
Her ne kadar her birey Alzheimer'ı farklı şekilde deneyimlese de, hastalığın evreleri genel olarak şu şekildedir:
Bazı kuruluşlar ve sağlayıcılar ise Alzheimer'ın evrelerini daha geniş şekilde açıklar:
Veya:
Sağlık hizmeti sağlayıcınızdan veya sevdiklerinizin sağlayıcısından, Alzheimer'ın evrelerini tanımlarken kullandıkları terimlerin ne anlama geldiğini sormanızdan çekinmeyin.
Alzheimer hastalığının ilerleyişi her bireyde farklılık gösterse de genel olarak hafif, orta ve şiddetli/ileri olmak üzere üç ana evreye ayrılır. Hafif evre bilişsel yeteneklerde hafif bozulma, orta evre günlük aktiviteleri yapmakta güçlük, şiddetli evre ise tam bağımlılık hali ile karakterizedir.
Bazı kuruluşlar daha detaylı bir sınıflandırma kullanarak ön-klinik, hafif bilişsel bozukluk, hafif/orta/şiddetli demans gibi evreleri tanımlar. Her ne kadar kullanılan terimler farklı olsa da tüm evre tanımlamaları hastalığın ilerlemesine paralel olarak bilişsel yeteneklerin ve günlük aktivitelerin giderek bozulmasını içerir.
Ön-klinik Alzheimer hastalığı, henüz herhangi bir belirti göstermeyen, ancak beyinde hastalığa işaret eden değişikliklerin başladığı erken evredir. Bu süreç uzun yıllar sürebilir ve kişiler günlük yaşamlarını olağan şekilde sürdürür.
Ön-klinik evrede beynin görüntülenmesiyle amiloid proteinin birikmesi tespit edilebilir. Ancak klinik belirtiler ortaya çıkmadığından Alzheimer teşhisi bu aşamada konulmaz. Ön-klinik evre, Alzheimer'ın ilerleyişini erken dönemde izlemek için araştırmalarda incelenen bir aşamadır.
Hafıza problemleri fark edilir hale geldiğinde, sağlık uzmanları bunu sıklıkla hafif bilişsel bozukluk (MCI) olarak tanımlar. Bu, kişinin aynı yaştaki diğer kişilere kıyasla zihinsel yeteneklerinde hafif bir düşüştür.
Alzheimer'ın erken evrelerindeyseniz, yeteneklerinizde hafif bir düşüş fark edebilirsiniz. Yakınlarınız da bu değişiklikleri fark edip size işaret edebilir. Ancak bu değişiklikler, günlük yaşam ve aktiviteleri etkileyecek kadar şiddetli değildir.
Bazı durumlarda, hafif bilişsel bozukluğa tedavi edilebilir bir hastalık veya rahatsızlığın etkileri neden olabilir. Ancak MCI olan çoğu kişi için bu, demansa giden yolun bir aşamasıdır.
Araştırmacılar, MCI'yı normal yaşlanmada görülen zihinsel değişiklikler ile erken evre demans arasındaki aşama olarak kabul eder. Alzheimer veya Parkinson hastalığı gibi çeşitli hastalıklar MCI'ya neden olabilir. Benzer şekilde, demansın da çeşitli nedenleri vardır.
Alzheimer hastalığının (AD) belirtileri ve semptomları, hastalığın evresine bağlı olarak değişir. Genel olarak, Alzheimer'ın semptomları aşağıdakilerin bir veya daha fazlasında kademeli bir düşüşü içerir:
Hafıza kaybı veya Alzheimer'ın diğer belirtilerini gösteren kişiler, zihinsel gerilemeyi fark etmekte güçlük çekebilir. Bu belirtiler, yakınları tarafından daha belirgin bir şekilde fark edilebilir. Demans benzeri semptomlar yaşayan herkesin en kısa sürede bir sağlık uzmanına başvurması gerekir.
Alzheimer hastalığının (AD) semptomları, hafif evrede belirginleşmeye başlar. En yaygın erken semptom, özellikle yakın zamanda yaşanan olaylar, yerler ve isimler olmak üzere yeni öğrenilen bilgileri unutmaktır.
Hafif Alzheimer'ın diğer belirtileri ve semptomları şunlardır:
Alzheimer'ın hafif evresindeki çoğu kişi, tanıdık yüzleri tanımakta sorun yaşamaz ve genellikle tanıdık yerlere seyahat edebilir.
Orta evre Alzheimer genellikle en uzun evre olup yıllar sürebilir. Bu evredeki Alzheimer hastaları bakım ve yardıma ihtiyaç duyar.
Bu evredeki kişiler şunları yaşayabilir:
Alzheimer'ın son evresinde, demans semptomları şiddetlidir. Bu evredeki kişiler yoğun bakıma ihtiyaç duyar.
Alzheimer hastalığının ileri evresinde kişi genellikle:
Hastalığın ilerlemiş son evresinde sadece konfor ve kaliteli yaşam desteği sağlanabilir.
Beyninizde proteinlerin anormal birikimi, Alzheimer hastalığına neden olur. Bu proteinlerin, amiloid protein ve tau proteini - birikimi, beyin hücrelerinin ölmesine yol açar.
İnsan beyni 100 milyardan fazla sinir hücresi ve diğer hücreleri içerir. Sinir hücreleri, düşünme, öğrenme, hatırlama ve planlama gibi işlevleri yerine getirebilmek için gerekli tüm iletişimi sağlamak üzere birlikte çalışır.
Bilim insanları, amiloid proteinin beyin hücrelerinizde biriktiğini ve plak adı verilen daha büyük kütleler oluşturduğuna inanıyor. Tau olarak bilinen bir diğer proteinin kıvrımlı lifleri de yumaklar oluşturuyor. Bu plaklar ve yumaklar, sinir hücreleri arasındaki iletişimi engelliyor ve süreçlerini yerine getirmelerini önlüyor.
Sinir hücrelerinin yavaş ve sürekli ölümü, Alzheimer hastalığının belirtilerine neden oluyor. Sinir hücresi ölümü, beyninizin bir bölgesinde (genellikle hafızayı kontrol eden bölge - hipokampüs) başlıyor ve daha sonra diğer bölgelere yayılıyor.
Süregelen araştırmalara rağmen, bilim insanları halen bu proteinlerin neden biriktiğini tam olarak bilmiyor. Şu ana kadar, genetik mutasyonların erken başlangıçlı Alzheimer'a neden olabileceğine inanıyorlar. Geç başlangıçlı Alzheimer'ın ise on yıllar süren karmaşık bir dizi beyin değişikliği sonucu ortaya çıktığını düşünüyorlar. Genetik, çevresel ve yaşam tarzı faktörlerinin bir kombinasyonu muhtemelen nedene katkıda bulunuyor.
Araştırmacılar, bazı insanların neden Alzheimer hastalığına yakalandığını, bazılarının ise yakalanmadığını bilmiyor. Ancak genetik (kalıtsal) faktörler dahil olmak üzere, Alzheimer riskini artıran birkaç faktör belirlediler.
Apolipoprotein E (APOE) geninin bir formuna sahip olmak, Alzheimer riskinizi artırır. Bu genin birkaç formu vardır ve bunlardan biri olan APOE ε4, Alzheimer gelişme riskini artırır ve aynı zamanda hastalığın daha erken yaşta başlamasıyla da ilişkilidir. Bununla birlikte, APOE ε4 gen formuna sahip olmak, bu duruma mutlaka yakalanacağınız anlamına gelmez. APOE ε4'e sahip olmayan bazı kişiler de Alzheimer geliştirebilir.
Eğer birinci dereceden bir akrabanız (biyolojik anne, baba veya kardeş) Alzheimer hastasıysa, bu durumu geliştirme riskiniz %10 ila %30 oranında artar. Geç başlangıçlı Alzheimer hastalığı olan iki veya daha fazla kardeşi bulunan kişilerin, genel nüfusa kıyasla bu durumu geliştirme olasılığı üç kat daha yüksektir.
Sağlık uzmanları, hafıza sorunları yaşayan bir kişinin Alzheimer hastası olup olmadığını belirlemek için çeşitli yöntemler kullanır. Bunun nedeni, özellikle nörolojik durumlar olmak üzere birçok başka durumun da demans ve Alzheimer'ın diğer belirtilerine neden olabilmesidir.
Bir Alzheimer teşhisinin ilk adımlarında, sağlık uzmanı sizin sağlığınız ve günlük yaşamınız hakkında daha iyi bir anlayış kazanmak için sorular soracaktır. Uzman ayrıca bir aile üyesi veya bakıcı gibi size yakın birinden de belirtileriniz hakkında bilgi isteyebilir. Sorular şunları içerecektir:
Bir sağlık uzmanı ayrıca şunları yapacaktır:
Alzheimer hastalığının kesin bir tedavisi bulunmamaktadır, ancak belirli ilaçlar demans belirtilerinin kötüleşmesini geçici olarak yavaşlatabilir. İlaçlar ve diğer müdahaleler, davranışsal semptomlarla da baş etmeye yardımcı olabilir.
Alzheimer için mümkün olan en erken dönemde tedaviye başlamak, günlük işlevselliğin bir süre korunmasına yardımcı olabilir. Ancak, mevcut ilaçlar hastalığın ilerlemesini durduramaz veya geri döndüremez.
Alzheimer her bireyi farklı şekilde etkilediğinden, tedavi oldukça kişiselleştirilmiştir. Sağlık uzmanları, Alzheimer hastaları ve bakıcılarıyla birlikte çalışarak en uygun tedavi planını belirler.
Amerika Gıda ve İlaç Dairesi (FDA), Alzheimer hastalığının semptomlarını tedavi etmek için iki tür ilacı onaylamıştır:
FDA ayrıca, Alzheimer hastalığı için ilk hastalık modifiye edici tedavi olan adukanumab (Aduhelm™) için hızlandırılmış onay vermiştir. Bu ilaç, beyninizde biriken amiloid birikintilerinin azalmasına yardımcı olur.
Adukanumab yeni bir ilaçtır ve etkileri erken evre Alzheimer hastalarında incelenmiştir. Bu nedenle, sadece erken evredeki hastalara fayda sağlayabilir.
Aşağıdaki kolinesteraz inhibitörleri, hafif ila orta dereceli Alzheimer hastalığının semptomlarını tedavi etmeye yardımcı olabilir:
Bu ilaçlar, asetilkolin yıkımından sorumlu enzim olan asetilkolinesterazın etkisini bloke ederek çalışır. Asetilkolin, sinir hücrelerinin iletişim kurmasına yardımcı olan kimyasallardan biridir. Araştırmacılar, azalmış asetilkolin seviyelerinin Alzheimer hastalığının bazı semptomlarına neden olduğuna inanmaktadır.
Bu ilaçlar, bazı hafıza sorunlarını iyileştirebilir ve Alzheimer hastalığının bazı davranışsal semptomlarını azaltabilir.
Ancak bu ilaçlar Alzheimer hastalığını iyileştirmez veya hastalığın ilerlemesini durdurmaz.
Memantin (Namenda®), orta ila ileri evre Alzheimer hastalığının tedavisinde FDA onaylıdır. Belirli beyin hücrelerinin daha sağlıklı kalmasına yardımcı olur.
Yapılan çalışmalar, memantin alan Alzheimer hastalarının yemek yeme, yürüme, tuvalet ihtiyacını giderme, banyo yapma ve giyinme gibi günlük yaşam aktivitelerinde daha iyi performans gösterdiğini ortaya koymuştur.
Eğer sevdiğiniz biri Alzheimer teşhisi konulmuşsa, onları çevrelerinde rahat hissetmelerini sağlamak ve davranış değişikliklerini yönetmek için adımlar atabilirsiniz. Yapabileceğiniz şeyler:
Alzheimer demansında davranışsal semptomların yönetimine yönelik henüz onaylanmış bir ilaç bulunmamaktadır. Ancak bazı ilaçlar bazı kişilerde faydalı olabilir, bunlar:
Bu ilaçlar istenmeyen veya potansiyel olarak tehlikeli yan etkilere (baş dönmesi gibi düşmelere yol açabilecek) neden olabileceğinden, sağlık uzmanları genellikle davranışsal sorunlar şiddetli olduğunda ve sevdiğiniz kişi önce daha güvenli olmayan ilaç tedavilerini denemediği sürece kısa süreli reçete ederler.
Bilim insanları, Alzheimer hastalığı ve olası tedavileri üzerine aktif olarak araştırmalar yapmaktadır. Sizin veya sevdiklerinizin faydalanabileceği herhangi bir klinik araştırma olup olmadığını sağlık uzmanınıza sorun.
Erken teşhis, insanlara klinik araştırmalara veya diğer araştırma çalışmalarına katılma fırsatı daha fazla sunmaktadır.
Yaş ve genetik gibi değiştiremeyeceğiniz bazı Alzheimer risk faktörleri olsa da, diğer faktörleri yönetebilir ve riskinizi azaltmaya çalışabilirsiniz.
Alzheimer hastalığı risk faktörleri şunlardır:
Araştırmalar, sağlıklı bir yaşam tarzının beynin bilişsel gerilemeye karşı korunmasına yardımcı olduğunu göstermektedir. Aşağıdaki stratejiler, Alzheimer gelişme riskinizi azaltmaya yardımcı olabilir:
Alzheimer gelişme riskinizden endişe duyuyorsanız, sağlık uzmanınızla konuşun.
Alzheimer hastalığı olan her insanın aynı şekilde etkilenmediğini hatırlamak önemlidir. Sevdiğiniz kişinin nasıl etkileneceğini öngörmek zordur. Hazırlanmanın en iyi yolu, Alzheimer ve demansı araştıran ve tedavi eden uzman sağlık profesyonelleriyle konuşmaktır.
Hastalık ilerledikçe, sevdiğiniz kişi ihtiyaçlarını karşılayabilecek bir ekip tarafından yardım almaktan fayda görebilir.
Alzheimer hastalığının prognoz (gidişat) u genellikle kötüdür. Hastalığın seyri kişiden kişiye değişir. Ancak ortalama olarak, 65 yaş üstü Alzheimer hastaları teşhisten sonra 4 ila 8 yıl yaşar. Bununla birlikte, bazı hastalar ilk semptomlar görüldükten sonra 20 yıla kadar yaşayabilir.
Ölüm nedenleri arasında şunlar yaygındır:
Siz veya bir yakınınız hafıza veya düşünme sorunları yaşıyorsanız bir sağlık hizmeti sağlayıcısına başvurun. Sorunların Alzheimer'dan mı yoksa başka bir durumdan mı kaynaklandığını belirleyebilirler.
Siz veya bir yakınınıza Alzheimer teşhisi konulmuşsa, hastalığın ilerlemesini izlemek ve bakım planınızın sizin için işe yaradığından emin olmak için sağlık ekibinizi düzenli olarak ziyaret etmeniz gerekecek.
Alzheimer, beyinde oluşan anormal protein birikintileri nedeniyle yavaş yavaş ilerleyen ve hafızayı, düşünme yeteneğini etkileyen bir demans türüdür. Genetik ve yaşam tarzı faktörleri rol oynar. Erken belirtileri hafif bellek kayıplarıdır, ilerleyen evrelerde günlük aktiviteler zorlaşır.
Teşhis için sağlık uzmanları muayene, test ve beyin görüntüleme yöntemlerini kullanır. Kesin tedavisi yoktur ancak ilaçlar ve tedbirler hastalığın ilerlemesini yavaşlatabilir, semptomları hafifletebilir. Erken teşhis önemlidir.
Sağlıklı beslenme, düzenli egzersiz, zihinsel ve sosyal aktiviteler Alzheimer riskini azaltmaya yardımcı olabilir. Yakınınız etkilendiyse profesyonel desteğe başvurun, bilgilenin ve sabırlı olun.
Bu bölüm, konuyla ilgili gerçek yaşam deneyimlerine dair hikayelere ayrılmıştır. Eğer sizin de bu konuda paylaşmak istediğiniz bir hikayeniz varsa, lütfen bizimle iletişime geçerek hikayenizi paylaşın. Bu, içeriğimize zenginlik katar ve daha fazla insanın hikayenizi okumasına olanak tanır.
Alzheimer hastalığı, birçok kişinin hayatını derinden etkileyen ciddi bir nörolojik rahatsızlıktır. Annem de bu hastalıkla mücadele eden biri olarak, onun deneyimlerini paylaşarak başkalarına umut ve rehberlik sağlamak istiyorum.
Birkaç yıl önce, annemde hafızasında belirgin bir zayıflama fark ettim. Önce küçük şeyler unutmaktan ibaretti: anahtarlarını nereye koyduğunu, bir arkadaşla yaptığı konuşmayı. Ancak zamanla bu unutkanlıklar onun günlük yaşamını etkilemeye başladı. Evdeki rutin işleri bile yapamaz hale geldi ve sık sık kayboluyordu.
Bu durum, annemin hayatını olumsuz yönde etkilemeye başladı. Sürekli bir kaygı ve belirsizlik içinde yaşıyordu. Kendine olan güveni sarsılmıştı ve sosyal ortamlardan kaçınmaya başladı. Bu, onun için hem duygusal hem de fiziksel olarak zorlayıcı bir süreçti. Biz de aile olarak büyük bir stres altındaydık.
Bir gün, hafızasının iyice zayıfladığı bir dönemde doktora gitmeye karar verdik. Yapılan testler ve değerlendirmeler sonucunda, Alzheimer başlangıcı teşhisi kondu. Bu haberi almak oldukça yıkıcıydı, ama aynı zamanda bir rahatlama da getirdi. Artık sorunun ne olduğunu biliyorduk ve bununla nasıl başa çıkacağımızı öğrenebilirdik.
Doktorumuzun önerisiyle, annem belirli ilaçlar kullanmaya başladı ve zihinsel egzersizlere odaklandık. Ayrıca, sağlıklı bir diyet ve düzenli egzersizin önemini öğrendik. Başlangıçta zor olsa da, bu yaşam tarzı değişiklikleri zamanla olumlu sonuçlar verdi. Hafızasında bazı iyileşmeler gördük ve kendisini daha enerjik hissetti.
Ailem ve aile arkadaşlarımız bu süreçte en büyük destekçilerimizdi. Onların sevgisi ve anlayışı, bu zorlu dönemde bize güç verdi. Özellikle kardeşlerim ve ben, annemizin her an yanında olduk ve onu her konuda destekledik.
Bu süreçte bize yardımcı olan birçok kaynak vardı. Alzheimer Derneği'nin web sitesi ve forumları, bize bilgi ve destek sağladı. Ayrıca, bu konuda yazılmış bazı kitaplar da bize rehberlik etti. Özellikle "Alzheimer ile Yaşamak" kitabı, hastalıkla başa çıkma yöntemleri konusunda bize yeni bakış açıları sundu.
Bu süreç bana ve aileme, hayatın ne kadar değerli olduğunu ve her anın kıymetini bilmemiz gerektiğini öğretti. Ayrıca, sağlığımıza ve sevdiklerimize daha fazla önem vermemiz gerektiğini anladık. Alzheimer ile yaşamak zor olsa da, doğru destek ve kaynaklarla bu hastalıkla başa çıkmak mümkün."
Günlük yaşamı önemli ölçüde etkileyebilen hafıza kaybı, mekân ve zaman algısının kaybı, tarihleri ve özellikle son zamanlarda öğrenilen bilgileri hatırlayamama, konuşma ve yazma becerisinde azalma gibi belirtiler Alzheimer hastalığının göstergeleridir. Bu belirtileri yaşayan kişilerde Alzheimer şüphesi oluşabilir.
Beyin hücrelerinin zamanla ölümüne bağlı olarak bellek kaybı, demans (bunama) ve genel olarak bilişsel fonksiyonlarda azalma gibi belirtiler gösteren bir tıbbi durum Alzheimer hastalığı olarak tanımlanır.
Alzheimer hastalığının en belirgin ve ilk göstergesi unutkanlıktır. Hastalar, yakın geçmişteki bilgileri, kişileri ve olayları hatırlamakta güçlük çekerler. Hastalık ilerledikçe unutkanlık daha da artar ve bu bilgileri hatırlayamaz hale gelirler. Unutkanlık genellikle hastalığın erken dönemlerinde basit unutkanlıklar şeklinde ortaya çıkar.
Sağlıkla ilgili herhangi bir sorunuz var mı? Sağlıkla ilgili sorularınızı 7/24 hizmet veren yapay zeka destekli sağlık asistanına sorabilir veya topluluk forumunda paylaşabilirsiniz.